Vorig jaar nam Julia Alvares van Museum Rembrandthuis ‘het stokje van toegankelijkheid’ over van het Rijksmuseum. Dat gebeurde op het congres dat het Rijksmuseum in 2022 tijdens de Week organiseerde. Onder het motto ‘je hoeft het wiel niet zelf uit te vinden’ organiseerde het Rembrandthuis samen met het Verzetsmuseum Amsterdam en Museum Ons’ Lieve Heer op Solder dit jaar tijdens de Week het kennis-event Samen voor toegankelijkheid. Mirjam Eikelenboom van het Verzetsmuseum: “Toegankelijkheid is wat mij betreft een uitgangspunt dat heel vanzelfsprekend is.”
Doel van het event was ervaringen en kennis uitwisselen en zo met elkaar de toegankelijkheid en inclusiviteit van de culturele sector te vergroten. Om inspiratie op te doen bezochten de deelnemers twee locaties van de drie organiserende musea. Aansluitend waren er rondetafelgesprekken met ervaringsdeskundigen. En er was een presentatie over ervaringsparcoursen.
Ongeveer 45 mensen namen deel aan het event. Naast museummedewerkers uit het hele land waren er ook ervaringsdeskundigen en een beleidsambtenaar van het ministerie van OCW aanwezig.
Het event was zeer geslaagd. Projectleider van de Week van de Toegankelijkheid, Wouter Bolier, was ook aanwezig. Bolier: “Het event liet goed zien welke uitdagingen er zijn voor kleinere organisaties en hoe je toch stappen kunt zetten om de toegankelijkheid te verbeteren.”
Ter inspiratie stellen we de drie organiserende musea nog een paar vragen:
Waarom organiseerden jullie dit event?
Mirjam Eikelenboom, medewerker van het Verzetsmuseum: ‘We hebben aan dit event meegewerkt omdat we het een goed idee vinden om het op het gebied van toegankelijkheid samen te werken. Bovendien is zo’n event een mooie manier om ons netwerk uit te breiden, onze kennis te delen en met andere musea na te denken over hoe we nóg beter kunnen samenwerken.”
Trees van Mansfeld, van Museum Ons’ Lieve Heer op Solder: “Ik sluit me helemaal aan bij wat Mirjam zegt. Leren en kennis delen, drempels verlagen voor collega’s zodat het makkelijker wordt om elkaar te vinden en elkaar vragen te stellen. Met zo’n event maken we elkaars ervaring op het gebeid van toegankelijkheid toegankelijker. Zo hoeft niet iedereen het wiel opnieuw zelf uit te vinden.”
Julia Alvares, Museum Rembrandthuis: “Juist door in gesprek te gaan met elkaar, met andere culturele instellingen, organisaties en ervaringsdeskundigen, kom je erachter dat je voor dezelfde uitdagingen maar ook dezelfde kansen staat. Door ervaringen en kennis met elkaar te delen kan je samen een veel groter verschil maken om de toegankelijkheid in de culturele sector te vergroten.”
Wat hebben jullie tot nu toe aan toegankelijkheid gedaan?
Mirjam (Verzetsmuseum): “Wij hebben bij het ontwerp van de vaste opstelling een zelfstandig bezoek mogelijk gemaakt voor blinden en slechtzienden, voor doven en slechthorenden en voor bezoekers met een fysieke beperking. De informatie is op allerlei manieren toegankelijk gemaakt: in Nederlandse Gebarentaal, alle teksten zitten in een audiotour, er zijn veel voelobjecten op zaal en er is in het ontwerp rekening gehouden met bezoekers die een rolstoel gebruiken. Ook liggen er bijvoorbeeld geleidelijnen door het hele museum en is er Nederlandse ondertiteling bij alle films.”
Trees (Museum Ons’ Lieve Heer op Solder): “Wij hebben de audiotour ‘Samen zie je meer’ gemaakt. Met deze audiotour kunnen blinde en slechtziende bezoekers op een zelfgekozen tijdstip, met een vriend of vriendin, het 17e-eeuwse monument bezoeken. In deze audiotour worden ruimtes beschreven en verhalen verteld, worden bezoekers uitgenodigd met hun handen de ruimtes en objecten te verkennen om zo de rondgang door het huis te ervaren.”
“Voor bezoekers die slecht ter been zijn hebben we de CoVisit ontwikkeld. Een bezoeker die geen trap kan lopen, kan met deze voorziening vanaf een speciaal ingerichte plek tóch een bezoek brengen aan ons museum. Via een beeldscherm blijft de bezoeker in verbinding met de medebezoeker die met een speciale telefoon het monument in gaat. Zij blijven met elkaar in contact via audio, beeld en spraak en volgen zo samen dezelfde route.”
Julia Alvares (Museum Rembrandthuis): “Op basis van een adviesrapport van Bartimeus hebben wij ervoor gekozen om tijdens onze verbouwing ons allereerst te richten op het vergroten van de visuele toegankelijkheid in Museum Rembrandthuis. Uitgangspunt was om de vernieuwde vertelling over Rembrandt, de mens en de maker, toegankelijker te maken voor mensen die slecht of helemaal niet kunnen zien. In samenspraak met de panels heeft dit geresulteerd in een reeks aanpassingen; we werkten samen aan een multi-zintuigelijke tour, de communicatie van onze website, ontwikkelde een audio-voelmaquette in ons entreegebied, een tweede maquette als voelbare dwarsdoorsnede van het woonhuis in de proloogruimte en we plaatsten diverse voel- en geurobjecten in de kamers van het huis. We hoopten hiermee de oriëntatie, veiligheid en beleving van het bezoek te kunnen verbeteren.
Wat levert toegankelijkheid voor jullie museum op?
Mirjam (Verzetsmuseum): “Toegankelijkheid is wat mij betreft een uitgangspunt dat heel vanzelfsprekend is en niets hoeft op te leveren. Mij persoonlijk heeft werken in toegankelijkheid vooral opgeleverd dat ik zie hoe ontoegankelijk onze samenleving nog is.”
Trees (Museum Ons’ Lieve Heer op Solder): “Betere toegankelijkheid, ook voor gebouwen die dat vanzelf juist niet zijn, betekent een grotere gastvrijheid voor iedereen. Nadenken over de mogelijkheden verruimt ook het blikveld van de museummedewerkers. Persoonlijk is mijn blik verrijkt door samen met een blinde bezoeker door het pand te lopen en het zo op een andere manier te ervaren. Deze ervaring kan ik ook inzetten voor de algemene audiotour en de publieksbegeleiding.”
“Bovendien zorgen zowel de audiotour ‘Samen zie je meer’ als de CoVisit voor meer gezamenlijkheid tijdens het bezoek. Het wordt een gedeelde ervaring, je bezoekt het museum echt met z’n tweeën.”
Julia Alvares (Museum Rembrandthuis): “Het intensief samenwerken met verschillende ervaringsdeskundigen en ontwerpers die inclusief designbeleid hanteren, gaf ons de kans om vanuit een andere blik naar de collectie en het museum te kijken. Voor mij persoonlijk is het een positief effect geweest dat het mij en mijn collega’s weer op een andere manier laat inzien wat de kracht is van het huis en hoe de vertelling van Rembrandt je kan raken.”
Hoe krijgen jullie collega’s binnen jullie organisatie mee?
Mirjam (Verzetsmuseum): “Toegankelijkheid wordt door alle collega’s goed gedragen, anders was dit relatief verregaande inclusieve ontwerp ook niet mogelijk geweest.”
Trees (Museum Ons’ Lieve Heer op Solder ): “Door van het begin af aan collega’s op de vloer mee te nemen in de ontwikkeling voor betere toegankelijkheid voor iedereen, werden de collega’s enthousiast. Dat maakt dat de collega’s op de vloer hun gastvrijheid kunnen vergroten en minder nee hoeven te verkopen. Het hele team heeft een speciale training in ervaring en bejegening gekregen.”
Julia (Museum Rembrandthuis): “In aansluiting op wat hierboven al is genoemd werd het mij duidelijk dat het werken aan toegankelijkheid ook als prioriteit moet worden gezien door de directie van je museum. Dit zorgt voor meer draagvlak en prioriteit binnen de gehele organisatie. Dit helpt de medewerkers die zich willen inzetten om de toegankelijkheid binnen het museum te vergroten, enorm.”
Wat zijn jullie plannen voor de toekomst?
Mirjam (Verzetsmuseum): “We werken aan plannen om ook tijdelijke tentoonstellingen toegankelijk te maken. Daarnaast moeten we nog steeds enkele zaken verder ontwikkelen voor de vaste opstelling, zoals prints van alle teksten in andere talen dan Nederlands en Engels.”
Trees (Museum Ons’ Lieve Heer op Solder): “Plannen voor de toekomst zijn: bezoek in groepsverband voor mensen met een visuele beperking regelmatig aanbieden. Meer bekendheid geven aan de speciale voorzieningen zodat meer mensen ons weten te vinden.”
Julia (Museum Rembrandthuis): “Er staat een spannende periode voor Museum Rembrandthuis te wachten. We gaan van start met een grote digitale transitie waarbij digitale toegankelijkheid een grote rol zal spelen in het ontwerp. Verder gaan we ons richten op het verbeteren van de auditieve toegankelijkheid in ons museum en laten we een onderzoek uitvoeren naar wat de mogelijkheden zijn voor een prikkelarm bezoek.”
Museum Rembrandthuis
Verzetsmuseum Amsterdam
Museum Ons’ Lieve Heer op Solder
